vrijdag
26 apr
Hier volgt het verhaal van de bevrijding van Meierijstad. Iemand moet het vertellen, want de gemeentelijk site ‘Meierijstad herdenkt’ doet het niet. De site brengt gelukkig wel een mooi overzicht van activiteiten.
Meierijstad pakt flink uit om te vieren dat de dorpen van de huidige gemeente 75 jaar geleden zijn bevrijd. Wat heel bijzonder is: in het gebied dat nu één gemeente is, zaten inwoners van het ene dorp wekenlang in schuilkelders én gingen mensen een dorp verderop juichend door de straten. Tegelijkertijd.
Mager
De gemeenteraad heeft unaniem ingestemd met een gemeentelijke bijdrage van €200.000 om te herdenken dat Operatie Market Garden 75 jaar geleden plaatshad. Hart vroeg vorig jaar om een specificatie van dat best forse bedrag, maar dat was volgens het College niet mogelijk. Inmiddels is het programma klaar en stelt Hart vast dat het klinkt als een klok.
Wat we een beetje jammer vinden: het verloop van de bevrijding van de dorpen van het huidige Meierijstad is op de gemeentelijk site meierijstadherdenkt.nl niet te vinden. De gemeente laat het slechts bij: ‘De bevrijding van Brabant begon 75 jaar geleden in wat nu de gemeente Meierijstad is. Sint-Oedenrode en Veghel waren de eerste plaatsen die werden bevrijd. Vijf weken daarna volgde Schijndel. Een indrukwekkende en aangrijpende periode die zijn sporen in onze gemeente heeft nagelaten’.
Dat is een beetje mager, dunkt ons. Daarom hier het verhaal.
Luftwaffe
Sint-Oedenrode heeft in 1944 al 4,5 jaar lang moeten dulden dat in het dorp een detachement van de Duitse Luftwaffe is gevestigd. Het dorp ligt aan het einde van de oorlog voor de geallieerden op een belangrijke plek, namelijk tussen de geallieerde vliegvelden bij Son en Veghel. Reden genoeg om Sint-Oedenrode zo snel mogelijk Duitser-vrij te maken. Op 17 september is ‘Rooi’ de eerste Brabantse plaats die wordt bevrijd.
Het gaat die dag hard, want ook voor Son en Breugel, Valkenswaard, Veghel en diverse Limburgse plaatsen komt er een einde aan de oorlog. Het is niet toevallig dat na Sint-Oedenrode ook Veghel snel wordt veroverd door de Britten. Het dorp is aan het begin van Operatie Market Garden een van de landingsplaatsen van de 101 Airborne Division. De divisie wordt geacht de corridor naar Nijmegen te verdedigen om de doortocht van een van de Britse legerkorpsen mogelijk te maken. Het betekent dat strategische bruggen over de Zuid-Willemsvaart en de Aa veroverd en daarna beschermd moeten worden.
Ooggetuigen
Het is indrukwekkend om nu, 75 jaar later, de herinneringen te lezen van de Veghelaren die er toen bij waren. Op de site van Omroep Brabant is het relaas te vinden van zo iemand, vijf jaar geleden door de omroep genoteerd. Een Veghelse vertelt hoe de Duitsers probeerden de corridor te doorbreken.
‘De buurman kwam naar ons toegerend: laat de pannen staan, nu meekomen. De Duitsers komen eraan! Mijn moeder was zes maanden zwanger en het lukte haar niet om op tijd in de schuilkelder te komen. Zij heeft uren in haar eentje in een greppel gelegen.’
De ooggetuige zat dagenlang in de schuilkelder. ‘Op een gegeven moment ging de deur open en stond er een jonge Duitse soldaat. Die keek even de kelder rond en ging weer weg. Even later kwam hij weer terug met eten en drinken voor ons. Ja, er waren ook goede Duitsers.’
Eiland
Boven hun hoofden wordt die dagen heel hard gevochten, schrijft Omroep Brabant. En als het wat rustiger is, mogen ze even naar buiten. ‘Ik zag allemaal vuur, alle boerderijen stonden in brand. Allemaal dode koeien, het was een slagveld.’
Op 17 september komt er een einde aan de oorlog voor Veghel en Sint-Oedenrode. Omdat stukken van de corridor herhaaldelijk worden aangevallen en korte perioden terugveroverd door de Duitsers, is Veghel enige tijd een bevrijd eiland in verder bezet gebied. Wat die aanvallen op de corridor betreft: ze zorgen ervoor dat de Britten te laat Arnhem bereiken en Operatie Market Garden mislukt.
Granaatweken
Hoe anders dan Veghel vergaat het Schijndel. Daar moeten de ergste oorlogsweken nog beginnen terwijl in Sint-Oedenrode en Veghel de vlag uitgaat. In Schijndel houden de Duitsers stand tot 23 oktober. Een maand lang beschieten geallieerden het dorp en leven Schijndelaren in doodsangst. De periode van 22 september tot 23 oktober gaat de lokale geschiedenis in als de granaatweken. Als na een maand de strijd is gestreden, is het dorp zo goed als kapotgeschoten.
Dit leest u allemaal niet op die gemeentelijke site. Maar er is daar wel een grote hoeveelheid aan activiteiten te vinden, waarbij alle vier toenmalige gemeenten (Erp was toen ook zelfstandig) en zowat alle dertien kernen aandacht krijgen. Dat er juist op 14 september veel gebeurt, doet dan ook geen onrecht aan de datum die voor Schijndel belangrijk is.
Hartemert
Want ook in en voor dit dorp gebeurt er veel, zoals een nieuwe reeks opvoeringen van het toneelstuk ‘De granaatweken’ door theatergroep Wildeman. Kaarten kopen kan hier. En dit weekeinde staat de Hartemèrt in Schijndel in het teken van de bevrijding.
En dan is er op 23 oktober nog de Schijndelse Memorial Day, georganiseerd door de Heemkundekring, het oranjecomité, de harmonie, scouting en parochie. Deze middag bestaat onder meer uit een defilé, ceremoniedienst en kranslegging.
Wat 14 september betreft: die dag is van 13.45 tot 16.15 uur het officiële bevrijdingsfeest op het Stadhuisplein in Veghel. Hier leest u er meer over.
